Hope can set you free
(තිලක් කෝදාගොඩ)
“බොහෝ කාලයක් තිස්සේ නිදහස හිමිව තිබුණේ එය මිලදී ගත හැකි අයට පමණයි. මගේ ජයග්‍රහණය නිදහස මිලදී ගතනොහැකි අය වෙනුවෙනි”
– නිව්යෝර්ක් නව නගරාධිපති සොරාන් මම්දානි
“…දැන්, දූෂිත දේශපාලනඥයන්ගෙන් සහ ඔවුන්ට අරමුදල් සපයන බිලියනපතියන්ගෙන් මෙම නගරය ආපසු ලබා ගැනීමේ ප්‍රපාතයේ අපි සිටින විට, ඇන්ඩෲ කියෝමෝට ඔහුගේ ඩොලර් 8,000 ක මහල් නිවාසයේ ඔවුන්ට ඇසෙන පරිදි අද රාත්‍රියේ අපගේ වචන ඉතා ශබ්ද නඟා නාද වේවා. ඔහු අද සවස වෙස්ට්චෙස්ටර්හි සිටියත් ඔහුට ඇසෙන පරිදි ඒවා ඉතා ශබ්ද නඟා නාද වේවා. ධවල මන්දිරයේ ඔහුගේ රූකඩ ස්වාමියා ට ඇසෙන පරිදි ඒවා ඉතා ශබ්ද නඟා නාද වේවා: “නිව්යෝර්ක් විකිණීමට නැත (New York is not for sale)…”
මේ සොරාන් මම්දානි ඔහුගේ ආකර්ශනීය මැතිවරණ ජයග්‍රහනය ජයග්‍රාහී ලෙස සමරමින් කළ උද්යෝගී කතාවේ කොටසකි. මම්දානිගේ පැමිණීම අප කාගේත් සහනයට හේතු විය. අප කාගේත් කැමැත්ත විය. අප කාගේත් බලාපොරොත්තුව විය. අවසානයේ අප කාගේත් ගෝලීය සමාජවාදී වීරයා විය. වඩාත් රැඩිකල් මනෝවිශ්ලේශනාත්මක දේශපාලන අර්ථයකින් කිවහොත්, අපගේ විනෝදය ඔහු ය.
2008 අගභාගයේදී එක්සත් ජනපදයට ආර්ථික අර්බුදය ඇති වූ විට, ප්‍රමුඛ පැහැදිලි කිරීම් මඟින් වැරදිකරු ලෙස ‘අසීමිත කෑදරකම’ (excessive greed) බව සොයා ගන්නා ලදී. ඔවුන් එහි මූලාශ්‍රය විවිධ නියෝජිතයන්ගෙන් හඳුනා ගත්තද, රජයේ භූමිකාව නැවත තහවුරු කිරීමට මේ මොහොත එනතුරු බලා සිටි අයට, වැරදිකරු වූයේ වෝල් වීදියේ අධික ලෙස ලාභ සෙවීම සහ උකස් කර්මාන්තයේ කොල්ලකාරී ණය දීමේ පිළිවෙත් ය. ආර්ථිකයට විශාල රජයේ මැදිහත්වීමක් පිළිබඳ අපේක්ෂාවන්ගෙන් කරදරයට පත් වූ සහ වෙළඳපොළ පද්ධතියේ නිවැරදි කිරීමේ බලතල විශ්වාස කළ අය සඳහා, වැරදිකරු වොෂින්ටන් ඩීසී හි දූෂණයේ සිට (විශේෂයෙන්,ෆැනී මේ සහ ෆ්‍රෙඩී මැක්ගේ ලිහිල් ණය දීමේ පිළිවෙත්) වගකීම් විරහිත නිවාස ගැනුම්කරුවන්ගේ අධික කෑදරකම දක්වා විහිදේ. ආර්ථික අර්බුදයට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී “විසඳුම” මෙතෙක් වී ඇත්තේ අධික ආත්මාර්ථකාමීත්වය ලුහුබැඳීම සීමා කිරීම සහ “මධ්‍යම පංතිය” පිළිබඳ ඇමරිකානු සිහිනය (එනම්, වෙහෙස මහන්සි වී වැඩ කිරීම සහ දක්ෂතාවය තුළින් පාරිභෝගික සංචලතාව ඉහළට ගෙන ඒම) නැවත පණ ගැන්වීම සඳහා වෙළඳපොළ කෙරෙහි යම් ආකාරයක “වගකිවයුතු” සහ “බුද්ධිමත්” නියාමනයක් නැවත ස්ථාපිත කිරීමයි. අනෙක් අතට, රිපබ්ලිකන් ප්‍රතිචාරය වී ඇත්තේ ආර්ථිකය තුළ රජයේ මැදිහත්වීමේ වර්ධනයට එරෙහි වීම සහ පෞද්ගලික වෙළඳපොළ ආර්ථිකයේ තරඟකාරී ප්‍රතිඵලවල උසස් බව තහවුරු කිරීමයි.
මම්දානිගේ අවධාරණය තුළ ඇත්තේ, පෞද්ගලික අතිරික්තයක් නොමැති ධනවාදයෙන් තොර ධනවාදයකි. එනම්, ධනවාදය සහ කොමියුනිස්ට්වාදය අතර ‘තුන්වන මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව’කි.
නූතන ඇමරිකානු දේශපාලනයේ වඩාත්ම අසම්භාව්‍ය කැළඹීමක් විශේෂයෙන් නව නගරාධිපතිවරයෙකු තෝරා පත්කිරීමේ පළාත් මැතිවරණයකදී 34 හැවිරිදි මුසල්මානුවෙකු වන සොරාන් මාම්දානි ඇති කළේ කෙසේද? ඔහුගේ ප්‍රතිවාදීන් වූ ඇන්ඩෲ කියෝමෝ සහ එරික් ඇඩම්ස් දූෂිත අපේක්ෂකයින් බව සත්‍යයකි. මම්දානිගේ ආකර්ෂණීය බව සත්‍යයක් වන අතර ඔහුගේ කණ්ඩායම සමාජ මාධ්‍ය විශිෂ්ට ලෙස භාවිතා කළ බව ඊටත් වඩා සත්‍යයකි. එය ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරණකට සමාන හා ඊටත් වඩා වැඩි ජවයකින් හා මනා සංවිධානාත්මක ස්වරූපයකින් නිව්යෝර්ක් නගරය නොව ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයටත් එහා ගිය ගෝලීය මැතිවරණ ප්‍රචාරයක තත්ත්වයක් ඉසුළුවේය. ඇමරිකානු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදීන්ගේ (DSA) ක්‍රියාකාරීන්ගේ සහාය ඇතිව, සොහ්රාන්, ස්වේච්ඡා සේවකයන් 90,000 කට අධික සංඛ්‍යාවකින් යුත් පෙර නොවූ විරූ කැන්වසින් යන්ත්‍රයක් ගොඩනඟා ගත්තේය.
ඔහු ආයතනික මුදල්වලට හෝ ජරාජීර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංස්ථාපිතයක කොටසක් නොවීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදියෙකු වීම සහ පලස්තීනයට පක්ෂපාතීවීම හා නෙතනියාහු වහා අත් අඩංගුවට ගතයුතුය වැනි අධිපතිවාදී ඇමෙරිකානු රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තියට එරෙහිව පෙනී සිටීම නිව්යෝර්ක් ජනයාගේ ආකර්ශනය දිනා ගත්තේය. ප්‍රධාන ධාරාවේ දේශපාලනඥයින් එක් දෙයක් පැවසීමට සහ තවත් දෙයක් කිරීමට පුරුදු වී සිටින මිලියන සංඛ්‍යාත නිව්යෝර්ක් වැසියන්ට ඔහුගේ අව්‍යාජ, පිටස්තර සාමාන්‍ය තත්ත්වය කොළ සංඥාවක් ගෙන ආවේය.
කම්කරු පන්ති දේශපාලනයට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කේන්ද්‍රීයවාදය සහ රිපබ්ලිකන් ඒකාධිපතිවාදය විස්ථාපනය කිරීමට බොහෝ විභවයන් ඇති බැවින්, සාර්ථක මම්දානි පරිපාලනයක් පක්ෂ දෙකෙහිම සංස්ථාපිත නායකයින්ට බරපතල තර්ජනයක් එල්ල කරයි. සුළු බදු වැඩි කිරීම් පවා කොමියුනිස්ට්වාදයේ පැමිණීමක් ලෙස දකින ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගෙන් පටන් ගෙන හිස්ටීරික බිලියනපතියන් දක්වා අප කුමක් කියන්නද? ඔහුගේ න්‍යාය පත්‍රය සමාජගත කිරීමට එරෙහිව එය ක්‍රියාත්මක කිරීම නැවැත්වීමට හැකි සෑම දෙයක්ම ඔවුහු කළහ. වමේ මැතිවරණ සහ මැතිවරණ නොවන ශක්තිය අතර මෙම අසමතුලිතතාවය සාපේක්ෂව නව සංසිද්ධියකි. නිව්යෝර්ක්හි ශ්‍රේෂ්ඨතම නගරාධිපති ෆියොරෙලෝ ලා ගාර්ඩියාට අභිලාෂකාමී ජනතාවාදී න්‍යාය පත්‍රයක් හරහා යාමට සහ ඔවුන්ගේ නගරය අවපාතයෙන් ගොඩ ගැනීමට උපකාර කිරීමට හැකි වූයේ, 1930 ගණන්වල සජීවීව වර්ධනය වූ වෘත්තීය සමිති ව්‍යාපාරයක සහාය ඔහුට ලැබුණු බැවිනි.
ෆියොරෙලෝ ලා ගාර්ඩියාට
කෙසේ වෙතත්, බිය සහ ඉල්ලා අස්වීම වෙනත් ආකාරයකින් සම්මතයක් වන කාල පරිච්ඡේදයක, මම්දානිගේ විශ්මයජනක ජයග්‍රහණය වැඩ කරන ජනතාවට සහ වමට ඉහළ අපේක්ෂාවන් ගෙන දෙන්නේ ඒ නිසාය.
මම්දානිගේ නිව්යෝර්ක් නගරාධිපති සම්ප්‍රාප්තිය
මම්දානිගේ වාමාංශික න්‍යාය පත්‍රය දැඩි ලෙස කේන්ද්‍රගත වී ඇත්තේ ආර්ථික ගැටළු වටා ය. ඔහුගේ අවධානය යොමු වූයේ වැඩ කරන ජනතාවගේ ජීවන වියදම පහත හෙලීම කෙරෙහි ය. ඉහළ අවම වැටුපක්, රජය මදිහත් වූ අඩු ආදායම්ලාභීන් කේන්ද්‍ර කරගත් සහනශීලී සිල්ලර වෙළඳසැල්, නොමිලේ පොදු බස් රථ, දැරිය හැකි ළමා රැකවරණය, අවම මිළකට කුලී නිවාස වැනි නිව්යෝර්ක් පහළ පන්තික ජනයාගේ දෛනික ගැටළු මම්දානි සිය මැතිවරණ සටනේ කේන්ද්‍රයට ගත්තේය. මේ සියල්ල ධනවතුන්ගෙන් බදු අය කිරීමෙන් ගෙවිය යුතු බව ඔහු අවධාරනය කළේය.
තර්ක කළ හැකි පරිදි, නගරයේ ‘අහස උසට ඉහළ නැග ඇති බදු’ හේතුවෙන් බොහෝ නිව්යෝර්ක් ධනවතුන් ෆ්ලොරිඩාවට සංක්‍රමණය වෙමින් සිටියේය. එය හරියටම නගරයේ ඉහළම සියයට තුනේ ආදායම පහළ සියයට 20 ක වැටුප්වලට වඩා හතර ගුණයකින් වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇත. ආයතනික බදු අනුපාතය සියයට 7.25 සිට සියයට 11.5 දක්වා ඉහළ නැංවීමට ඔහුගේ සැලැස්ම විය. නගරය සහ රටේ බොහෝ ප්‍රදේශවල දැරිය නොහැකි මිලකට නිවාස අර්බුදයක් පවතී. ඒ සඳහා සහනදායී ක්‍රමවේදයක් සැකසීමට ඔහු අදහස් කරයි.
දෙශපාලඥයෙක් ලෙස මම්දානි යනු , ඡන්දදායකයින්ට සැබවින්ම අවශ්‍ය දේ කුමක්ද යන්න අපට පෙන්වන කැඩපතකි. ඔවුන්ට අවශ්‍ය වන්නේ, ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා හඳුණාගෙන ඒවා වර නගන කෙනෙකි. අව්‍යාජ සටන්කරුවෙකු සහ ඔවුන්ගේ නගරයේ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරන කෙනෙකි. නිව්යෝර්ක් ජනයාගේ මෙම පරිවර්තනීය දැක්ම සඳහා විශ්වාසදායක පණිවිඩකරුවෙකු වූයේ සොරාන් ය.
මේ මොහොතේ ඇමරිකාවේ ජීවත් වීම, බොහෝ ප්‍රගතිශීලීන්ට, බොහෝ විට අධෛර්යමත් බවක් දැනේ. ට්‍රම්ප් පරිපාලනය තම ජනාධිපති බලයේ ඇති හෙජමොනික ස්වරූපය පෙන්වන සිරස්තලවලින් මාධ්‍ය පුරවමින් සිටියි. ජාතික ආරක්ෂක බළකාය බොහෝ ඇමරිකානු නගරවල සාමාන්‍ය ජන ජීවිතයේ සාමාන්‍ය කොටසක් බවට පත් කර ඇත. එමෙන්ම මම්දානිගේ ජයග්‍රහණය, වසරකට පෙර සැන්ඩර්ස්ගේ බොහෝ විවේචන සනාථ කරන බවද පෙන්නුම් කරයි. ඒ නිසාම නිව්යෝර්ක් හි ඩිමොක්‍රටික් ආණ්ඩුකාරවරයා ලෙස වසර 10 ක් සේවය කළ සංස්ථාපිත අපේක්ෂකයෙකු වන ඇන්ඩෲ කියෝමෝට එරෙහිව ඔහුගේ ජයග්‍රහණය, පසුගිය දශකය තුළ කම්කරු පන්තියේ ඩිමොක්‍රටික් ඡන්දදායකයින් පුරුදු වී ඇති එකම අකාර්යක්ෂම පොරොන්දු මත නැවුම්, ජනප්‍රිය වාමාංශික ප්‍රතිපත්තියක ජයග්‍රහණයක් ලෙස බොහෝ දෙනා විසින් අර්ථකථනය කර ඇත.
ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා ඔකාසියෝ-කෝර්ටෙස්
මම්දානිගේ මෙම ජයග්‍රහණය එම නගරයේම ට්‍රම්ප් සහ ඔහුගේ ජනරජවාදීන්ගේ තර්ජනයට එරෙහිව වක්‍රව එල්ල වූවකි. 2024 මැතිවරණයේදී, නිව්යෝර්ක් මැතිවරණය එක්සත් ජනපදයේ ඕනෑම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නගරයකින් ට්‍රම්ප්ට විශාලතම ප්‍රවණතාවක් ලබා දුන් බව අප අමතක නොකළ යුතුය. එය 1988 සිට නිව්යෝර්ක් නගරයේ ජනරජ අපේක්ෂකයෙකුට ලැබුණු ඡන්ද ප්‍රතිශතයෙන් ඔහුට හොඳම කාර්ය සාධනය ලබා දුන්නේය. එය හරියටම පසුගිය වසරේ ජනාධිපතිවරණයෙන් සති කිහිපයකට පසු, බෘක්ලින්හි ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා ඔකාසියෝ-කෝර්ටෙස් (Alexandria Ocasio-Cortez) සහ ඇගේ කණ්ඩායම සඳහා ඩිමොක්‍රටික් කොංග්‍රස් කාන්තාව ප්‍රාදේශීය කොංග්‍රස් මට්ටමින් ඇයට ඡන්දය දුන් බොහෝ දෙනෙක් ෆෙඩරල් මට්ටමින් ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට ඡන්දය දී ඇති බව වටහා ගැනීමට සමානය. ප්‍රාථමික මැතිවරණයේදී සෙසු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන්ට පමණක් මුහුණ දුන්නද, ඔහුගේ ප්‍රධාන ප්‍රතිවාදියා වන කුවෝමෝ සහ එක්සත් ජනපදයේ වත්මන් ජනාධිපතිවරයා අතර බොහෝ සමානකම් ඉස්මතු කිරීමට මම්දානිගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරය දක්ෂ විය. ඇන්ඩෲ කුවෝමෝ (Andrew Cuomo) ට ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට මෙන් එකම ප්‍රකෝටිපතියන් විසින් අරමුදල් සපයනු ලැබූහ. ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති රිපබ්ලිකන් පක්ෂය ආරක්ෂා කරන එකම ප්‍රකෝටිපති පන්තියට ප්‍රතිලාභ ලබා දෙන එකක් ලෙස නිව්යෝර්ක් ජනයාට ඒත්තු ගැන්වීමට අවසානයේ මම්දානි සමත් විය.
කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරයට ජයගත නොහැකි ලෙස පෙනෙන මෙම අභියෝග තිබියදීත්, ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් සහ ඔහුගේ ජනරජවාදීන්ට එරෙහිව ජනප්‍රිය වාමාංශික නැඹුරුවක් සහිත ව්‍යාපාරයකට සටන් කර ජයග්‍රහණය කළ හැකි බව පමණක් නොව, එවැනි මැතිවරණ උපාය මාර්ගයකට ඒ හා සමානව වෙන් කළ නොහැකි සංස්ථාපිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ස්ථාවරයක් අභිබවා යා හැකි බව ඔප්පු කර ඇත. එබැවින් ඉතිරිව ඇති ප්‍රශ්නය නම්, ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයට ඔවුන්ගේ නව ‘රන්තරං අශ්වයා’ සහ ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති වැළඳ ගත හැකිද? යන්නයි.
ඇමෙරිකාවේ නිව්යෝර්ක් නගරය වූ කලි කීර්තිය ප්‍රගතිශීලී, ලිබරල්-වාම නගරයක සන්නාමය යැයි ඇතැම්හු අර්ථකතය කරති. ඓතිහාසිකව, එය 1960 ගණන්වල බොබ් ඩිලන් සහ ජෝන් බේස් විසින් මෙහෙයවන ලද විරෝධතා ජන ව්‍යාපාරය සහ එම දශකය අවසානයේ සමලිංගික අයිතිවාසිකම් සඳහා වූ ස්ටෝන්වෝල් නැගිටීම වැනි එහි කුප්‍රකට ග්‍රීන්විච් ගම්මානයෙන් ප්‍රති-සංස්කෘතික ව්‍යාපාර බිහි කර ඇත. අද, නිව්යෝර්ක්හි වීදිවල කළු ජීවිත කාරණය සහ එක්සත් ජනපදයේ ඕනෑම තැනක විශාලතම PRIDE පෙළපාළි ඇතුළු ජනප්‍රිය ප්‍රගතිශීලී ව්‍යාපාර සහ පෙළපාලි පැවැත්වේ. එබැවින්, සංශයවාදීන්ට මම්දානිගේ ප්‍රගතිශීලී දේශපාලනය සහ මැතිවරණ ජයග්‍රහණය ඔවුන්ගේ පරිසරයේ සරල නිෂ්පාදනයක් ලෙස බැහැර කිරීම පහසු විය හැකිය. මේ මැතිවරණ ප්‍රතිඵල පෙන්වන්නේ ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවලට සවන් නොදෙන දේශපාලන ක්‍රමයකට ඔවුන් හැකි ඕනෑම ආකාරයකින් පහර දෙනු ඇති බව යැයි ඇතැම්හු පෙන්ව දෙති.
බර්නි සැන්ඩර්ස්
අපට මම්දානිගේ දේශපාලන අනාගතය කුමක් වේදැයි හඳුණා ගැනීමට, බර්නි සැන්ඩර්ස්ගේ දේශපාලන සාර්ථකත්වයන් සහ අසාර්ථකත්වයන් විශ්ලේෂණය කිරීමෙන් ආරම්භ කිරීම වැදගත් වන්නේ, ඔහුගේ ප්‍රතිපත්තිමය වේදිකාව සහ අදහස් මම්දානිගේ අදහස් සමඟ සමීපව සමපාත වන බැවිනි. ප්‍රාථමික මැතිවරණවලදී දෙවරක් ඩිමොක්‍රටික් ජනාධිපති අපේක්ෂකත්වය සඳහා සැන්ඩර්ස් තරඟ කර ඇති අතර, 2016 සහ 2020 දී එම තරඟ දෙකම පරාජයට පත් වූ සැන්ඩර්ස්, ඔහුගේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදී ව්‍යාපෘතිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංස්ථාපිතයේ හදවතට ගෙන යාමට අසමත් විය. 2016 සහ 2020 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පදනමේ කොටස්වල බොහෝ අවධානය හා ආකර්ෂණය දිනා ගත්තද, සැන්ඩර්ස්ගේ ‘දේශපාලන ප්‍රවේශය’ අවසානයේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද අතර, සෙනෙට් සභාවේ ඔහුගේ අසුනෙන් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ දූෂිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පසුබෑම නැවැත්වීමට ඔහුට බලයක් නොතිබුණි. 2016 දී ජනාධිපති නාමයෝජනා සඳහා ඔහුගේ විද්‍යුත් විවාදවල සිට, සැන්ඩර්ස් එක්සත් ජනපදයට ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදය ගෙන ඒමේ ඔහුගේ දේශපාලන ව්‍යාපෘතියේදී නැවත නැවතත් අසාර්ථක වී ඇත. 2016 දී මෙන් 2020 දී ද, ඔහු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රාථමික මැතිවරණවල සංස්ථාපිත ජයග්‍රාහකයින් වන හිලරි ක්ලින්ටන් සහ ජෝ බයිඩන් අනුමත කළ අතර, පෙර සැකයන් නොතකා 2024 අගෝස්තු මාසයේදී කමලා හැරිස්ට ඔහුගේ අනුමැතිය ලබා දුන්නේය. 2016 දී ඉතා පොරොන්දු සහගත ලෙස පෙනුණු බර්නි සැන්ඩර්ස්ගේ ‘දේශපාලන ප්‍රවේශය’ දැන් බොහෝ දුරට එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභාවේ බලගතු නමුත් එතරම් නොසැලකිලිමත් තනතුරක් දක්වා සීමාවී ඇත. එබැවින් සැන්ඩර්ස්ගේ අතීත වාර්තාව දෙස බලන විට, නිව්යෝර්ක්හි මම්දානිගේ ජයග්‍රහණයේ දේශපාලනික වැදගත්කම සහ ෆෙඩරල් මට්ටමින් ඒ හා සමාන දේශපාලන ව්‍යාපාරයක විභවය පිළිබඳව පහතට ඇද වැටීමට සහ අශුභවාදී බවක් දැනීමට කෙනෙකුට අපහසුවක් නැත. අද මම්දානි තරම් නැතත්, එදා (2015 දී) සැන්ඩර්ස් ද තරමක් ආන්දෝලනයක් ඇති කළේය.
මම්දානිගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරය සැන්ඩර්ස්ගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරයට වඩා දේශපාලනයේ තීරණාත්මක තැන්වලදී ඇමෙරිකානු සංස්ථාපිත දේශපාලනට විරුද්ධව ප්‍රගතිශීලි දේශපාලන ස්ථාවර සෘජුව ප්‍රකාශ කළහ. තම ඡන්දදායකයින් සහ ඇමරිකානුවන්ගෙන් බහුතරයක් විශ්වාස කරන දේ නිර්භීතව පැවසීමට සොහ්රාන් බිය වූයේ නැත. පලස්තීනය නිදහස් විය යුතු බවත්, එක්සත් ජනපදය ඊශ්‍රායලයේ ජන සංහාරයට හවුල් නොවිය යුතු බවත් ඔහු සෘජුව ප්‍රකාශ කළහ. මම්දානිගේ සටන්පාඨ සැන්ඩර්ස්ට වඩා ජනයාගේ බිම් මට්ටමේ සැබෑ ප්‍රශ්න හඳුණාගෙන එයට විසඳුම් ඉදිරිපත් කිරීමට සමත් විය. ඉන් ප්‍රධානම සටන්පාඨය වන්නේ, වැඩ කරන ජනතාව වෙනුවෙන් වැඩ කරන නගරයකි.
ඇන්ඩෲ කියෝමෝ
ධනවාදී ක්‍රමය යටතේ සැබෑ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අරගලයේ ඓතිහාසික සන්දර්භය, මහජන සහයෝගය සහ බිම් මට්ටමේ ක්‍රියාකාරිත්වය තුළින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංස්ථාපිතයේ සැබෑ වෙනසක් සාක්ෂාත් කර ගනු ඇතැයි යන බලාපොරොත්තුව බොහෝ දෙනෙකුට ඇති කරනු ඇත. මම්දානිගේ ව්‍යාපාරය කියුමෝගේ ව්‍යාපාරය පරාජය කළේ ‘ධනවාදයේ ප්‍රාග්ධනය’ නොඅඩුව වැඩ කරන බව පසක් කරමිනි. අනෙක් අතට, ඇමරිකාවේ මැතිවරණ දේශපාලනයේ විභව අනාගතය අප වැනිම තවත් බොහෝ දෙනෙකුට ඇති බලාපොරොත්තුව වන්නේ, මම්දානිගේ දේශපාලනයට සහ එහි සාක්ෂාත් කර ගැනීමට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වන පද්ධතිමය බාධක පිළිබඳ අවබෝධය සමඟ ගැටෙන බවයි.
ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය වාමාංශික අපේක්ෂකයෙකු ප්‍රවර්ධනය කිරීමට වඩා මැතිවරණයකින් පරාජය වීමට ඇති අකමැත්ත බවට වන නිගමනය, ධනේශ්වර සමාජ ක්‍රමය පිළිබඳ මාක්ස්ගේ වැදගත්ම නිරීක්ෂණයක් වෙත අපව නැවත ගෙන යයි; ඒ ධනවාදය යටතේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් නොමැති බවයි.
මම්දානිගේ ජයග්‍රහණයේ සැබෑ තේරුම
බොහෝ විට, පද්ධතියක සිරකරුවෙකු වීමට ඇති නරකම ක්‍රමය නම් දේවල් වඩා හොඳ විය හැකි බවට ඇති සිහිනයයි. එහි සෑම විටම වෙනස් වීමේ හැකියාවක් ඇත යන්නයි. මන්ද? ඔබව පද්ධතිමය වහල්භාවයේ තබා ගන්නේ හරියටම මෙම රහස් සිහිනයයි. අපිට තිබෙන බලාපොරොත්තු යනු මේ ධනේශ්වර ක්‍රමය විසින් එහි වහල්භාවය සඳහා ැට ගසනු ලබන එවැනි වූ රහස් සිහිනයි.
ඇත්තටම පද්ධතිගත වහල් සිරකරුවන් වග පිළි ගතහොත්, ඇත්තටම අපට එළියට යා හැකිය. ඉතින් එයට විකල්ප ඇත. ඒ විකල්ප තුළ, යම් ව්‍යාජ විවෘත හැඟීමක් තිබිය හැකිය. නමුත් එය එතරම් නරක නැත. සමහර විට වාසනාව ළඟය. ඒ නිසා අපිට දේවල් වෙනස් කළ හැකිය. මේ කුමක්ද? එනම් ඒ බලාපොරොත්තු යනු වහල්භාවයේ තබා ගැනීමට කදිම දෘෂ්ටිවාදාත්මක මෙවලම්ය. පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වන්නේ ඕනෑම අවස්ථාවක එය වෙනස් කළ හැකි බවට අදහස හරහාය. ඉතින් සමහර විට පළමු පියවර විය හැක්කේ එය තනියෙන් වෙනස් කළ නොහැකි බවත්, ඒ තුළ වන සාමූහිකත්වය තරමක් වසා ඇති බවත් දැකීමයි.
“Hope can set you free” ( “බලාපොරොත්තුව ඔබව නිදහස් කරයි” ) යනු ඔහියෝහි ඈත පිටිසර ගම්මානයක් වන ‘Shawshank’ නමින් ඇති සිරකඳවුරේ සිරකරුවන්ට නිතර පෙනෙන මානයේ ලියා ඇති පෝස්ටර් වැකියකි. එය බැලූ බැල්මට ආකර්ශනීය මනරම් වදනකි. අපරාධයකට ඇතුළට යන සිරකරුවාට එය නැවුම් බලාපොරොත්තුවක් දෙයි. කොතරම් දුෂ්කර තත්ත්වයක් හෝ බාධකයක් තිබුණත්, මිනිසුන්ට වඩාත්ම පව්කාර පීඩා පවා නොනවත්වා ජය ගැනීමට හැකියාව ඇත යන්න එමගින් සනාථ කරයි. මෙය සාක්ෂාත් කරගත හැක්කේ වඩාත්ම තීරණාත්මක සාධකය වන බලාපොරොත්තුවෙන් පමණි. එය හරියට නිදහස ඡායා මාත්‍රයක් හෝ නොපෙනෙන මානයක ජීවත් වන අපට සොරාන් මම්දානිගේ හදිසි ජයග්‍රාහී පැමිණීම අපට නව බලාපොරොත්තුවක් ලබා දෙනවා වැනිය. එය විශේෂයෙන් වර්තමාන වමෙන් පවා අපේක්ෂා නොකළ හැකි සමාජවාදය පිළිබඳ පැරණි තරමක ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන බලාපොරොත්තුව විය හැකිය. හිරේ ඉන්නවා කියා පිළිගන්නේ නැති, එළියට යන්න සිහින දකින කෙනා, එළියට ගිය විට එල්ලිලා මැරෙයි. හරියට Frank Darabont අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘The Shawshank Redemption’ සිනමා කෘතියේ පෙන්වන සිරකරුවන් වැනිය. එහෙම වෙන්නේ ඇයි? වැදගත් ප්‍රශ්නය එයයි. එහි ප්‍රධාන චරිතය වන ‘ඇන්ඩි ඩුෆ්‍රෙස්න්’ යනු ඔහුගේ බිරිඳ සහ ඇගේ රහස් පෙම්වතා ඝාතනය කිරීම නිසා ජීවිතාන්තය දක්වා සිර දඬුවම් දෙකක් ලැබූවෙකි. ‘රෙඩ්’ යනු එහි අවශේෂ චරිතයක් වන වසර 50කට සිරදඬුවම් ලැබ සිටින ඇන්ඩිට සිරගෙදරදී හමුවන සමීප ඇසුරක් ඇති වයස්ගත චරිතයකි. රෙඩ්ට වඩා ඇන්ඩිගේ දඬුවම දීර්ඝ එකකි. ඇන්ඩි දශක හතරක් ගිය තැන සිර ගෙදරින් පලා යයි. ඒ දශක හතරක කාලයක් යකඩ ඇණයක් වැනි උලකින් තුඩෙන් තුඩ හාරන ලද ගුලකිනි. ඔහු සිර ගෙදරින් පැන ගිය පසු අවන්හලක දින කිහිපයක් ගත කරයි. එහිදී ඔහු දැන ගන්නේ ඔහු මෙන්ම අන් සිරකරුවන්ද (නිදහස ලබා හෝ වෙනත් මාරගයකින්) එම අවන්හලට පැමිණ දිවි නහ ගන්නා බවයි.
කෙසේ නමුත් ඇන්ඩිට නිදහස පතා සිරගෙදරින් පැනයාමට අවශ්‍ය බලාපොරොත්තුව දෙන්නේත්, රෙඩ්ට තම සිරගත කාලය (වසර 50 ක්) ගෙවා සිය නිහදස පිළිබඳ බලාපොරොත්තුව දෙන්නේත් සිර ගෙදර ඔවුනට නිතර දෙවේලේ පෙනෙන පරිදි එල්ලා ඇති “Hope can set you free” ( “බලාපොරොත්තුව ඔබව නිදහස් කරයි”) යන්නෙනි. ඇන්ඩිට නිදහස සඳහා දෙන පෞද්ගලික විකල්පයත්, රෙඩ්ට නිදහස සඳහා දෙන ආයතනික පෞද්ගලික සාමාන්‍ය සම්ප්‍රදායික ක්‍රමවේදයත් යන බලාපොරොත්තු දෙකම දෙන්නේ අන් කිසිවෙකු නොව මේ පවතින ධනේශ්වර ආයතනික ක්‍රමයම විසිනි.
යමක් වෙනස් කිරීමට ඇති අවකාශය සැබවින්ම විවෘත කිරීමේ පළමු පියවර නම් පහසු මගක් නොමැති බව, කිසිවක් සරලව වෙනස් කළ නොහැකි බව පිළිගැනීමයි. එසේ කියන විට එහි අර්ථයෙන් එය අශුභවාදී ය.
අපි ලෝකය සෘජුව සාමූහිකව අත්විඳින්නේ නැත. අපි එය අත්විඳින්නට කැමති තනි පුද්ගලයින් ලෙසය. පුද්ගල කේන්ද්‍රීය ලෙසය. එය අපට සැම විටම වීරයෙකු රැගෙන එයි. හරියට සොරාන් මම්දානි මෙනි. පවතින ක්‍රමය තනි පුද්ගල නායකත්වයන් නිර්මාණය කරයි. එය තවත් විදියකි පැවසුවහොත්, හරියට දර්ශනය නම් විෂය මෙනි. දර්ශනය පිළිබඳ කතිකාව යනු සියලු හිඩැස් සහ ඉරිතැලීම් පුරවන සම්පූර්ණ ලෝක දැක්මකි. මනෝ විශ්ලේෂණයෙන් අප ඉගෙන ගන්නා දෙය නම්, දර්ශනයෙන් පුරවන එම ඉරිතැලීම් සහ නොගැලපීම් අපගේ ජීවිතවලට ඇතුළත් වන්නේ කෙසේද යන්න විමසීමයි. මනෝ විශ්ලේෂණයේ මූලික අදහස අසතුට ලුහුබැඳීමයි. එය සතුටින් සිටීමට නො හැකි සෑම දෙයක්ම කරයි. එය නිෂේධාත්මකභාවයේ පසුබිමට එරෙහි වන කියවීමකි. මේ ආකාරයෙන් මනෝ විශ්ලේෂණය තවදුරටත් මනෝචිකිත්සක විද්‍යාවක් පමණක් නොවේ, එය අපට ඇතැම් රෝග සුව කළ හැකි ආකාරය පිළිබඳ න්‍යායක් ද වර්ධනය කරයි.
සමාජ පිළිවෙළ රැඩිකල් ලෙස වෙනස් කිරීමේ ව්‍යාපෘතිය යනු නිසැකවම, දෘෂ්ටිවාදයට අයත් දෙයක් නොවේ. සම්මත වචනවලින් කිවහොත්, එය පවතින බල සම්බන්ධතා සහ පවතින නිෂ්පාදන බලවේගවලට සේවය කරයි. සෑම දෘෂ්ටිවාදයකම අවම අවශ්‍ය ව්‍යුහාත්මක අමුද්‍රව්‍යය වන්නේ වෙනත් දෘෂ්ටිවාදයකින් ඈත් වීමත්, එහි ප්‍රතිවිරුද්ධ අනෙක දෘෂ්ටිවාදය ලෙස හෙළා දැකීමත්ය. සෑම දෘෂ්ටිවාදයක්ම මෙය කරයි. එබැවින්, අද නරකම දෘෂ්ටිවාදය අන් කිසිවක් නොව, පශ්චාත් දෘෂ්ටිවාදයයි. එහිදී ඔවුන් කියා සිටින්නේ අපි නව ප්‍රායෝගික යුගයකට ඇතුළු වන බව සහ සාකච්ඡා, බහුත්ත්ව අවශ්‍යතා, විශාල දෘෂ්ටිවාදී ව්‍යාපෘති සඳහා තවදුරටත් කාලයක් නොමැති බවයි. ඒ අනුව, ආර්ථික සංවර්ධනය අවසානයේ සියල්ල තීරණය කරන බව සිතමින් ඔබට අන්ත භෞතිකවාදියෙකු විය හැකිය. නොඑසේ නම්, ඔබට උමතු සහස්‍රවාදී ආගමික ගුප්ත විද්‍යාඥයෙකු විය හැකිය. මේ ආස්ථාන දෙකෙහිදීම ඔබ සැබවින්ම දෘෂ්ටිවාදී ය. මෙහිදී ඔබට දත්ත පරිපූර්ණ ලෙස විස්තර කළ හැකිය. කෙසේ වෙතත් ඔබේ කරුණු දැක්වීම දෘෂ්ටිවාදී ය. මෙය තවත් පැහැදිළි කිරීමට මම දැන් ප්‍රංශ මනෝවිශ්ලේෂක ජාක් ලැකාන්ගේ අපූරු නිදර්ශනයක් ගෙන එමි. ඔබ විවාහක බවත් ඔබ ව්‍යාධිජනක (pathological) ලෙස ඊර්ෂ්‍යා කරන බවත්, ඔබේ බිරිඳ වෙනත් පිරිමින් සමඟ නිදාගෙන සිටින බව සිතමින් සිටිනවා යැයි සිතමු. එහිදී ඔබ සම්පූර්ණයෙන්ම නිවැරදි යැයි සිතමු. එනම්, ඇය ඔබට වංචා කරනවා යැයි සිතමු. ලැකාන් පවසන්නේ ඔබේ ඊර්ෂ්‍යාව තවමත් ව්‍යාධිජනක බවයි. සියල්ල සත්‍ය වුවද එය අවසානයේ ව්‍යාධිජනක බවයි. මන්ද එය ව්‍යාධිජනක වන්නේ එය සත්‍යද නැද්ද යන්න කාරණය නොවේ. වැගත් දේ වන්නේ, ඔබ ඒ සඳහා මෙතරම් ආයෝජනය කරන්නේ ඇයිද? යන්නයි. එය විසින් සපුරාලන අවශ්‍යතා මොනවාද? යන්නයි. යුදෙව්වන් සහ නාසීන් සම්බන්ධයෙන් ද එය එසේමය. ඔවුන් යුදෙව්වන්ට ව්‍යාජ දේපළ ආරෝපණය කළේද යන්න ප්‍රශ්නයක් නොවේ. කාරණය වන්නේ නාසීන්ට ඔවුන්ගේ දෘෂ්ටිවාදාත්මක ව්‍යාපෘතියේ කොටසක් ලෙස යුදෙව් චරිතය අවශ්‍ය වූයේ මන්ද යන්නයි. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපෘතිය වූයේ පුද්ගලවාදයෙන් තොරව, ආතතීන් නොමැතිව, පෙර යුග බෙදා ගත් දේ මායාකාරී ලෙස පවත්වා ගෙන යන ධනවාදය මුණ ගැහීමයි. එහි ලාභ ලැබීම හරහා අසමතුලිතතාවය හඳුන්වා දෙන අතර නිෂ්පාදන ප්‍රාග්ධනය සහ ශ්‍රමය අතර ස්වාභාවික සහයෝගීතාවයට එය බාධා කරයි. මෙය ඔබට ආතතිගතය, ක්ෂිතීමය. එබැවින්, මේ ආතතියෙන් හා ක්ෂිතියෙන් ගැළවීම සඳහා, ඔබ ධනවාදය වෙනුවට, විදේශීය ආක්‍රමණිකයෙකු තුළ ඇති නපුරේ මූලාශ්‍රය සොයා ගත යුතුයි.
විනෝදය යනු අපගේ අවිඥානික ආත්මයට අදාළ අපගේ දෛනික ජීවිතයට සම්බන්ධ ක්‍රියාවලිය විස්තර කරන දෘෂ්ටියයි. විනෝදය වූ කලී සන්තෘෂ්ටි අර්ථිකයේ තවත් බරපතළ මිනිස් ජවනිකාවක් හා සන්තාප සහගත පැවැත්මකකි. විනෝදය යනු ලැකාන්ගේ ඉගැන්වීම්වල මුල් ගලක් වන අතර එය බොහෝ විට ඔහුගේ වඩාත්ම වැදගත් මෙන්ම සංකීර්ණ සංකල්පීය මැදිහත්වීම්වලින් එකක් ලෙස සැලකේ. විනෝදය යනු අධික සතුටක් මුසු වේදනාවකි. එනම්, සතුට ආකර්ශනීයය, දරාගත නොහැකි තීව්‍රතාවකට පවා හරවන අමතර දෙයක්ය යනන්නයි. මාක්ස්ට අනුව භාණ්ඩය, ෆැන්ටාස්මැතික හැකියාවන් සහ පොරොන්දුවලින් පිරී ඇති බව උපකල්පනය කළ හැකි නමුත්, අත්පත් කරගත් විට, එහි ආකර්ෂණය නැති වී, නැවතත් ධනේශ්වර සමාජ සබඳතා පවත්වා ගෙන යන ලෞකික දෙයක් බවට පත්වේ. ආත්මය එයට ඕනෑවට වඩා සමීප වූ වහාම, දෙයෙහි ඉතිරිව ඇති යැයි කියනු ලබන දෙය ආශාවේ වස්තු-හේතුවක් ලෙස එහි ක්‍රියාකාරිත්වය නැති කර ගනී. විනෝදය ආශාවේ වස්තු-හේතුවක් (object- a) වටා මනඃකල්පිත ලෙස සංසරණය වන අතර, මෙම ‘දෙය’ (the thing) කිසි විටෙකත් සම්පූර්ණයෙන්ම තෘප්තිමත් නොවේ, ඒ නිසා ලැකාන් ‘අතිරික්ත විනෝදය’ යන සංකල්පය ධනවාදයේ කතිකාවට පරිපූර්ණ ලෙස ගැලපෙන බව සලකයි. එය වස්තු හේතුවෙහි සදාකාලික නව අවතාර සඳහා නිමක් නැති (නමුත් කිසිදා ඉටු නොවූ) පොරොන්දුවක් සපයයි.
ලිබරල්වාදය පිළිබඳ ගැටලුව මෙන්ම සමාජවාදය පිළිබඳ අදහසද මට අනුව ප්‍රතිපත්තිමය දෙයකි.
සමාජවාදය ලඟා කර ගැනීමට අපට පහසු මගක් නැත. එය බොහෝ දුෂ්කර භාවිතාවකි. එහෙත් එය ලඟා කර ගැනීම සඳහා දුෂ්කර නොවන විකල්ප මාර්ග ඇත. හරියට ‘The Shawshank Redemption’ සිනමා කෘතියේ ඇන්ඩිගේ නිදහස පිළිබඳ විකල්පය හෝ නිව්යෝර්ක් නව නගරාධිපති සොරාන් මම්දානිගේ සමාජවාදය පිළිබඳ විකල්පය මෙනි. මෙය මම්දානිගේ පත් කිරීමට අදාළ මහජන කැමැත්ත පිළිබඳ අවතක්සේරු කිරීමක් හෝ මම්දානිගේ ධෛර්යය පිළිබඳ අවතක්සේරු කිරීමක් හෝ නොව, අපමද ඒ හා බැඳෙන දෘෂ්ටිවාදය විවේචනය කිරීමකි.
බොහෝ විට, පද්ධතියක සිරකරුවෙකු වීමට ඇති නරකම ක්‍රමය නම් දේවල් වඩා හොඳ විය හැකි බවට ඇති සිහිනයයි. එහි සෑම විටම වෙනස් වීමේ හැකියාවක් ඇත යන්නයි. මන්ද? ඔබව පද්ධතිමය වහල්භාවයේ තබා ගන්නේ හරියටම මෙම රහස් සිහිනයයි. අපිට තිබෙන බලාපොරොත්තු යනු මේ ධනේශ්වර ක්‍රමය විසින් එහි වහල්භාවය සඳහා ගැට ගසනු ලබන එවැනි වූ රහස් සිහිනයි.
ඇත්තටම පද්ධතිගත වහල් සිරකරුවන් වග පිළි ගතහොත්, ඇත්තටම අපට එළියට යා හැකියැයි මෙහි මුලින් තැනක සඳහන් කළේ ඒ නිසාය.
“Hope can set you free”
